Geleneksel köy düğünü - Mayıs 2011

Bir yandan bahar bayramının yaşandığı 1 Mayıs pazar günü, Uludağ'ın dağ köylerinden Seferiışıklar'a davetliyiz. Seferiışıklar, geleneklerini yaşatmaya devam ediyor. Köyün 700 yıllık bir geçmişi var. Osmanlı'nın yaptığı seferlerin ilk ışıkları bu köyden görülmüş. Birçok köyün ismi sonradan değiştirildiği halde, Seferiışıklar köyünün ismi değiştirilmeden duruyor.

Güneşli bir sabahın eşliğinde yola çıkıyoruz. Bursa'dan itibaren tırmanmaya başlıyoruz. Yükseldikçe, ısı yavaş, yavaş düşüyor. 20'lerden 16'ya kadar geriliyor. Köy, Bursa'ya 45 km uzaklıkta. Yolculuğumuz yaklaşık 1 saat sürüyor. Tertemiz bir hava, yemyeşil çayırlar ve çiçeklenmiş bahar dalları bizi karşılıyor.

Köyün insanlarının birçok özelliği var. Öncelikle herkes güler yüzlü ve çok sağlıklı. Yaş ortalaması oldukça yüksek. Gençler, çalışmak üzere, şehirlere göç etmişler. Bugün düğün olduğu için, bütün gençler, koşup köylerine gelmişler. Ahmet dede 90 yaşında. Bizi güler yüzü ile karşılıyor. Kucaklaşıyoruz.

Bugün Seferiışıklar'da, çalışmalar, günün ilk ışıkları ile başlamış. Gelini taşıyacak olan kağnı arabası hazırlanmış, süslenmiş. Renkli kilimlerle örtülmüş, kapalı bir hale getirilmiş. İlerleyen saatlerde, öküzleri koşulacak ve gelin evine doğru yola çıkacak.

Köyde bugün bayram var. Herkes tertemiz elbiselerini giymiş. Büyük bir heyecanla, düğünün başlayacağı saati bekliyor. Yanaklar al, al.

Kadınlar, erkenden işe girişmişler. Elbirliği ile "gözleme" ya da yerel adıyla "adak" hazırlıyorlar. Yoğun ama düzenli bir faaliyet var. Biri humuru dağıtıyor; diğerleri, yufkayı açıyor. Bir yandan da sohbet ediyorlar. Eller, öyle hızlı hareket ediyor ki, hafif ışıkta görüntülemekte zorluk çekiyoruz.

Açılan gözlemeler, hemen dışarıdaki ocak başına taşınıyor. Odun ateşinin muhteşem kokusu ile, pişen gözlemelerin kokusu birbirine karışıyor. Bugün, köye çok konuk gelecek. Civar köyler de davetli. Ateş, sürekli yanmalı. Odunlar bittikçe, yandaki yığının içinden yeni odunlar, ocağın altına sürülüyor.

Tören alanı, köyden biraz ileride. Geniş bir çayırlık. Orada da mangallar yanmış. Mangal işini gençler üstlenmiş. Pişen köfteler, kapalı kaplara alınıyor.

Bugün hiç rüzgar yok. Hava sıcak mı, sıcak. Duman, nazlı, nazlı gökyüzüne doğru yükseliyor. Köfte kokusu ise dayanılmaz. Zaten, temiz hava iştahımızı iyice açmış. Yememek için kendimizi zor zaptediyoruz.

Azl ileride Yusuf usta, pilav işine girişmiş. Soruyoruz. 25 kilo pirinç kullanmış. "Şehriye?" diyoruz. "Bu pilav, köfteye eşlik edecek. Şehriyeli olmaz. Kurufasulye, nohut, patates yemeği olsaydı, o zaman şehriye gerekirdi" diye yanıt veriyor. Hemen arkasında, bir kazan daha kaynıyor. "O nedir?" diye soruyoruz. Kemik suyuymuş. Pilav, kemik suyu ile yapılırsa, lezzetli olurmuş.

Bugün herkesin bir görevi var. İşler paylaşılmış. Tatlı olarak "mısır unu helvası" ikram edilecek. Mehmet usta, bu işin ustası. Bize anlatıyor. "Önce, tereyağ eritilecek, iyice kaynar hale getirilecek, mısır unu eklenecek, ....." İki kazan mısır unu helvası yapmak herhalde hiç kolay olmasa gerek. Bu iş için, özel bir kürek yapılmış. Oldukça sağlam. Kadıların bu boyutta bir helva yapması olası değil. Helvaya, şeker çok kıvamında konmalıymış; ne baymalı, ne de tatsız olmalıymış. Bir parça tadına bakıyoruz. Hımmm, nefis!

Erken bir saatte ise, fırınlar yakılmış, önceden mayalanan hamurlar pişirilmiş; ekmekler hazır hale getirilmiş. Yemek saatinin gelmesini bekliyorlar. Bu ekmeklerden daha önce yemiştik. Tadını çok iyi biliyoruz. O tat, hemen ağzımıza geliyor. Yutkunuyoruz.

Bu arada ise, herkes köy meydanında toplanıyor. Bayraksız düğün olmaz. Bayrak en önde, çocuklar ve kadınlar kenarlarda. Düğün alayı ise, davul ve zurnanın arkasında.

Düğün yöneticisi komut veriyor. Birden davul vurmaya başlıyor; zurna sesi ortalığı kaplıyor. Düğün alayı yavaş, yavaş yola çıkıyor. Davul ve zurna, köy düğünlerinin en belirgin öğelerinden biri. Düğün alayının ön sırasındakiler kolkola girmiş.

Geleneksel kıyafetli gençler ön saflarda. Birbirlerine kenetlenmişler. Bugün, eski gelenekleri yeniden yaşatmak istiyorlar. Giysiler, koyun yününden yapılmış. Üstte, yelekler var. Pantalon yerine giyilenlere ise "İngiliz külotu" deniyor. Siyah kasketler bir örnek.

Düğün alayı çok yavaş ilerliyor. Sık, sık duruyor. Her duruşta, davul zurna eşliğinde, hep birlikte oyunlar oynanıyor. Muhtar Hakkı dayı da oynayanlar arasında. Bugün ev sahibi o.

Oyunlar oynanırken, düğün alayındakiler yere çömeliyor. Önde gençler var. Kısa aralıklarla ellerini yanındakilerin omuzuna koyuyorlar; başlarını eğiyorlar, hep birlikte "Heeeeeytttt" diye bağırıyorlar. Gür sesleri dağlarda yankılanıyor.

Köydeki herkes bugün en güzel giysilerini giymiş. Parıltılar çok uzaktan farkediliyor. Yüzler, hep gülüyor.

Düğün alayı birden duruyor. Öndeki gençler yere çömeliyor. Halka oluyorlar. Muhtarı ortalarına davet ediyorlar. Yola devam edebilmek için, muhtarın, her birine hediye vermesini bekliyorlar. Düğün yöneticisi, muhtara, gençlere birer hediye vermeden yola devam edemeyeceklerini söylüyor.

Hakkı Uygur muhtar, bu durumu bekliyor olmalı. Daha önceden tavukları hazır etmiş. Düğün alayının önündeki bütün gençlere birer tavuk veriyor. Yüzler gülüyor. Muhtar da mutlu, gençler de mutlu, izleyenler de mutlu.

Gün oldukça ilerliyor. Konuklar acıkmış olmalı. Öğle yemeği yemek üzere, düğün alayı, tören alanının yolunu tutuyor.

Hakkı dayı, tören alanındaki masaları teker, teker dolaşıyor. Herkesin halini hatırını soruyor. Geldikleri için teşekkür ediyor. Civar köyün muhtarları bir masa etrafında toplanmış. Bir yandan, ortak sorunlarını konuşuyorlar.

Bu arada delikanlılar, geniş siniler içerisinde, gözlemeleri getirerek, masalara dağıtmaya başlıyorlar. Hemen arkasından, köfteler, pilav, mısır unu helvası, dilimlenmiş köy ekmeği ve buz gibi kaynak suyu masalardaki yerini alıyor.

Bir ara, biz de coşkuya kapılıyoruz; davulu boynumuza takıyoruz; ince sopayı sol elimize, tokmağı sağ elimize alıyoruz; başlıyoruz meydanda dolaşmaya "Güm, güm de güm, güm". Çalıyor olmalıyız ki, birkaç alkış alıyoruz.

Önce erkekler yiyor. Hemen masadan kalkıyorlar. Sonra kadınlar ve çocuklar. Herkese yetecek yiyecek var. Çocuklar ise, oradan oraya koşturuyor.

Yemek sonrası, tepsilerle çay servisi başlıyor. Bardakların biri gidiyor, biri geliyor. Çay o kadar da güzel gidiyor ki; bir tane yetmiyor.

Günün en keyiflilerinden biri de, hiç şüphesiz ki, Karabaş. Karabaş, yeşil çimenleri ve güzeşi görünce, sırt üstü uzanıveriyor; bir sağa, bir sola dönmeye, daha doğrusu yuvarlanmaya başlıyor.

Bugün herkes o kadar renkli ki, keyifli ki! Şehriye bacı, yanındaki akrabalarıyla birlikte, bir resmini çekmemizi rica ediyor. Şehriye bacıyı hiç kırar mıyız?

Gelinin küçük kardeşi, herkesten heyecanlı. Tören alanında neler olduğunu merak ediyor. Ablasını bilgilendirecek. O, herkesten daha süslü. İzin alıp, bir portresini çekiyoruz. Parıltılı gözleriyle bize poz veriyor.

Osmanlı geleneklerinin yeniden yaşatıldığı bu düğünde, Ahmet Kahraman dede çok duygulanıyor. Ahmet dede, çoktan 90 yaşına gelmiş. Eşi Makbule hanım, henüz 82 yaşında. Evlendikleri günü hatırlıyorlar. "Kaç yıldır evlisiniz?" diye sormak geliyor içimizden. Senesini bilen mi var? En az 60 yıl olmalı. Oysa, o ilk heyecan hiç bitmemiş. Ahmet dede, bir elini eşinin omuzuna koyuyor, öbür eliyle Makbule hanımın elini sıkıca tutyor. Düğünü birlikte izliyorlar. Nazar değmemesini diliyoruz.

Muhtar, "ağır misafirlere", daha doğrusu, dışarıdan gelen konuklara "yazma" (yemeni) dağıtıyor. Kimin konuk olduğunu belirtmek içinmiş. Mavi renklisini seçip, boynumuza bağlıyoruz. Beğenmiyor; çözüp, kendisi, usule uygun olarak yeniden bağlıyor.

Artık, gelin almaya kız evine gidilecek. Kağnıya koşulmak üzere iki adet öküz getiriliyor. O kadar da sevimliler ki! Yanlarına yaklaşıp, sevmek istiyoruz.

Hemen yardım isteği geliyor. Kağnı arabasının oku getirilirken, öküzlerin boyunduruğunu tumak gerekirmiş. Hiç çekinmeden yardımcı oluyoruz. Öküzlerin sahibi, soldaki öküze hiç dokunmamamızı tembihliyor.

Bir hareket başlıyor. Uzaktan "düğün odunları"nı taşıyan eşkler ve atlar görülüyor. Sabahtan birkaç kişi, ormandan odun kesmeye gitmiş. Odunları yüklemişler. Köy meydanına doğru hızlı adımlarla geliyorlar. Meydana ilk kim ulaşırsa, ona hediye varmış.

İki öküzün çektiği kağnı arabası da yavaş yavaş onları takip ediyor. Köy meydanına yaklaşıyor.

Gelin, evde heyecanlı. Adı Semra. Henüz 20 yaşında. Tören alanında, köy meydanında neler olduğunu bilmiyor. Evde bekliyor. Elbette yalnız değil. Küçük kardeş, durmadan haber taşıyor. Gümüş düğün telleri, mor kadife kaftanı, al yanakları var.

Köy meydanına gelince, "Düğün odunları" boşaltılıyor. Odunlar, yığın oluşturuyor. Bu odunların üçte biri gelin evine, üçte biri damat evine gidecek. Kalan üçte biri ise, köydeki yoksul birine verilecek.

Meydana toplanmış olan kadınlar, heyecanla bu sahneyi seyrediyorlar. Yarışı kimin kazandığını öğrenmeye çalışıyorlar. Gelinin küçük kardeşi de onların arasında.

Geleneksel giysili delikanlılar, koca odun yığınlarını, tüy hafifliğiyle kucaklayıp, bir çırpıda, damadın ve gelinin evine taşıyıveriyorlar. Yoksul kişinin odunları ise, bu kalabalıkta verilmiyor.

Bugün köyde bayram var. Hiç kimse evinde değil. Herkes kendine uygun bir seyir yeri bulmuş. Yüksekteki bir setin üzerindekiler, düğünü kuşbakışı seyrediyorlar.

Ve nihayet, düğün alayı, gelin evine doğru yola çıkıyor. Önde bayrak var. Davul zurna, hemen arkada. En arkada ise kağnı arabası.

Köy halkından ikisine ilginç bir ceza veriliyor. Bu eğlenceye katılmamışlar. İsteksiz bir şekilde kenarda bekledikleri farkediliyor. Birer delikanlıyı sırtlarına alarak, gelin evine kadar götürmeleri isteniyor. Bütün köy halkının, birlik olup, coşkuyu paylaşmaları gerektiğini vurgulayan bir gelenek.

Gelin evinin önünde, inanılmaz bir kalabalık birikiyor. Zaten biraz dar bir sokak. Gelin evine bayrak asılmış. Civardaki bütün pencereler, balkonlar dolu. Davul, zurna ise, hiç susmuyor. Bütün gözler, gelin evinin kapısında. Ne olacak diye merak ediyoruz.

Kağnı arabası da, yavaş, yavaş gelin evinde doğru yaklaşıyor. Gelin bunun içine binecek; damat evine gidecek. Bu törene "gelin alma" deniyor.

Gelin evinin önüne gelince, öküzlerden biri yere iki pislik bırakıyor. Birden büyük bir alkış kopuyor. Bu işaret, "Bereket" anlamına geliyormuş. Çiftin iki çocuğu olacağını belirtiyormuş.

Herkesin şaşkın bakışları arasında, düğün yöneticisi, bir kağıt yardımıyla, yerden bir parça pislik alıyor; gelinin babasının yanağına sürüyor. Herkes gülüyor. Gelinin babası mutlu. Bu geleneğin, onun evine de, bereket getireceğini biliyor.

Gelinin küçük kardeşi heyecanlı. Kapıda, bütün bu olayları izliyor. Ablası içeride. Henüz yüzünü (bizden başka) kimse görmedi. Arada bir, hülyalara dalıyor.

Düğünün hiç acelesi yok. Düğün evinin önünde, davul zurna durmadan çalıyor. Teraslar, balkonlar dolu. Bazıları yıkılacak diye endişeleniyoruz.

Önce, gençler oyun oynuyorlar. Sonra, sıra dedelere geliyor. 80 - 90 yaşındaki dedeler bir oynuyorlar ki, sormayın. Civar köylerin muhtarları da bu coşkuya katılıyorlar. Son olarak da küçük çocuklar, meydanda dönmeye başlıyorlar.

Bir fırsatını bulup, damadın babası ile bir fotoğraf çektiriyoruz. Ramazan Vuran, oğluna da Ramazan adını vermiş. Belli ki, torunun adı da Ramazan olacak. Geleneksel giysiler içerisinde çok yakışıklı.

Dışarıda, davul, zurna ile oyunlar oynanırken, gelin evinde ise, başka bir heyecan yaşanıyor. Oda süslenmiş. Çeyizler serilmiş. Bu köyde, kına bu sırada" yakılıyor". Kız evi, naz evi. Gelin, damattan, 5 arsa istemiş. Ondan sonra "Evet" demiş. Gelinin ağlaması bereket sayılıyor. Gelinin annesi de ağlayıncaya kadar, dışarıda zurna sesi kesilmiyor. Gelin annesi, ağlayacaksa, şimdi ağlamalıymış. Sonra ağlamak olmazmış. Gelin, annesinin ve basının elini öpüyor. Baba, gelinin beline bir kuşak bağlıyor. Kız, artık evden gitmeye hazır.

Gelin kapıda görününce, dışarıda bekleyenlerden büyük bir alkış kopuyor. Babası, geline eşlik ediyor. Gelinin yüzü örtülü. Hemen arkasından gelen bir teyze, etrafa şekerler savuruyor. Bu şekerlerin, uğur ve bereket getireceğine inanılıyor.

Gelin, küçük kardeşi ile birlikte, kağnı arabasına bindiriliyor. Kilim kapatılıyor. Artık düğün alayı, damat evine doğru yola çıkabilir.

Geleneksel giysili gençler, düğün alayının önündeki yerlerini alıyorlar.

Diğer bir grup genç, ceviz ağacından yapılmış bir sandığı ve yastıkları, yorganları taşıyor. Sandık, çeyiz sandığı. Gelinin eşyaları, onun içinde.

Önde bayrak, arkada davul ve zurna, çeyizler, konuklar ve en arkada gelini taşıyan kağnı arabası, damat evine doğru yola çıkıyor.

Damat evine gelince, babası gelinin elinden tutarak indiriyor. Damada teslim ediyor.

Gelin ve damat, el ele, artık birlikte yaşacakları evlerinin yolunu tutuyorlar. Damat çok şık. Takım elbiseli. Kravatlı. Bu görünümü, köy evinin basamakları ile tezat teşgil ediyor. Onlar eve girerken, dışarıda, eğlence, bütün şiddetiyle devam ediyor.

Biz de gelin ve damadın peşinden eve giriyoruz. İzin alıp, fotoğraflarını çekiyoruz. Damadın heyecanı yüzünden okunuyor. O da çok genç.

Dışarıda, alışık olmadığımız bir tören başlıyor. Bir yemeni, bayrak gibi, bir sopaya gerilmiş. Buna "dürü" deniyor. Bir meşale, dürüye eşlik ediyor. Birlikte damadın akrabalarının evlerini dolaşıyorlar. Yazma'ya paralar takılıyor. Dileyen başka armağanlar da veriyor.

Eğlenceler, bütün gece devam ediyor. Ne demişler, onlar erdi muradına, biz çıkalım kerevete! Gökten üç elma daha düştü; kimin ne muradı varsa, onun başına!